Muaj: Shtator 2022

Nisma për përmirësimin e statusit të nëpunësve civilë në sistemin gjyqësor, e filluar një vit më parë, këtë javë arriti një momentum të ri dhe të rëndësishëm. Përfaqësuesit e drejtësisë, sindikatave dhe shoqatave përkatëse, të ndihmuar nga ekspertët e projektit EUKOJUST, trajtuan çështjet e mbetura gjatë një punëtorie dyditore të mbajtur në Pejë.

Statusi i nëpunësve civilë në gjyqësor është një element kritik i pavarësisë së gjyqësorit dhe kërkon një bazë ligjore, të qartë, të qëndrueshme dhe të parashikueshme. Në këtë kuptim, Gjykata Kushtetuese e Kosovës, para gati më shumë se dy viteve, vendosi që stafi mbështetës në gjyqësor duhet ta kenë statusin e tyre të rregulluar në mënyrë të pavarur nga nëpunësit e përgjithshëm civil në administratën publike.

Prandaj, projekti EUKOJUST është duke e mbështetur Ministrinë e Drejtësisë, Këshillin Gjyqësor të Kosovës dhe Këshillin Prokurorial të Kosovës për ta gjetur bazën e përbashkët për një zgjidhje ligjore dhe legjislative. Me të gjithë akterët e përfshirë janë bërë negociata dhe diskutime të gjera, ndërsa të gjitha institucionet e përfshira në proces kanë bërë kërkime dhe dokumentime.

Pas një punëtorie fillestare të mbajtur në muajin mars të këtij viti, në punëtorinë e tanishme projekti EUKOJUST u ofroi të gjitha palëve të përfshira në proces një platformë për ta diskutuar koncept dokumentin dhe për t’i diskutuar dhe debatuar gjerësisht të gjitha opsionet e identifikuara. Qëllimi ishte që të gjitha palët të bien dakord për rrugën që duhet ndjekur, që të gjitha shqetësimet dhe çështjet të adresohen dhe që të gjitha institucionet, sindikatat dhe shoqatat profesionale të rreshtohen për një qasjeje të vetme e cila mund të shtyhet përpara në një projektligj për statusin e nëpunësve civilë në sistemin gjyqësor të Kosovës.

Zhvillimi i kapaciteteve profesionale të avokatëve rreth kornizës ligjore ndërkombëtare dhe kombëtare për mbrojtjen nga dhuna në familje ishte sfera e trajnimit njëditor të mbajtur të shtunën, më 24 shtator 2022 në Gjilan. Rrth 70 avokatë nga rajoni i Gjilanit, të licencuar nga Oda e Avokatëve të Kosovës (OAK) morën pjesë në trajnimin e mbajtur nga Bardhë Krasniqi, Eksperte Afatgjatë e Projektit EUKOJUST për Arsimim Publik Juridik /Dhunë në Familje dhe Grupet e Margjinalizuara.

Trajnimi “Roli i avokatëve në përfaqësimin e viktimave të dhunës në familje”, i mbajtur më herët edhe në rajone tjera të Kosovës, synon gjithashtu të zhvillojë aftësitë e buta të avokatëve për të kuptuar dinamikën e situatave të dhunës në familje. Trajnimi është organizuar si pjesë e programit të arsimimit të vazhdueshëm ligjor nën ombrellën e OAK-së.

Aty u diskutua nevoja e zbatimit të standardeve të të drejtave të njeriut siç janë Konventa e Stambollit, Konventa për Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimit ndaj Grave, Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe përdorimi i praktikës gjyqësore të Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut në jurisprudencën e Kosovës.

Trajnimi ngriti standardin e praktikës për avokatët që merren me rastet e dhunës në familje, dhe ata të cilët merren me rastet tjera të përgjithshme, duke i pajisur me mjetet e nevojshme për të trajtuar dhunën në familje ose për të kontrolluar për abuzimin në familje dhe për të ofruar këshilla të përshtatshme ligjore kur dhuna në familje identifikohet si problem.

Pjesëmarrësit e vlerësuan pozitivisht trajnimin nga i cili përfituan si nga pikëpamja profesionale ashtu edhe nga përvoja e mirë e trajneres.

Trajnimi u organizua në kuadër të objektivës specifike të projektit EUKOJUST për forcimin e qasjes në drejtësi për të gjithë qytetarët në Kosovë, veçanërisht në fushën e dhunës në familje dhe grupeve të cenueshme apo të margjinalizuara.

Ekspertja e Projektit EUKOJUST për Qasjen në Drejtësi, Alina Matache, organizoi një trajnim intensiv dy ditorë për qasjen në drejtësi për grupet e cenueshme, ku u përfshinë rreth 35 gjyqtarë, prokurorë dhe bashkëpunëtorë profesional në çështjet penale dhe civile.

Planprogrami i ofruar gjatë trajnimit është hartuar për të ofruar udhëzime për profesionistët e drejtësisë se si të përmirësojnë qasjen në drejtësi për romët, ashkalinjtë dhe egjiptianët, personat me aftësi të kufizuara dhe komunitetin LGBTI,  si dhe për të ofruar një mjet për institucionet përgjegjës kombëtare për trajnimin e gjyqtarëve, prokurorëve dhe avokatëve në zbatimin e trajnimit fillestare dhe të vazhdueshëm. Ky udhëzues bazohet në standardet ekzistuese ndërkombëtare, rajonale dhe kombëtare.

Trajnimi u organizua në bashkëpunim të ngushtë me Akademinë e Drejtësisë së Kosovës për të siguruar konsistencë me modulet e trajnimit dhe duke përfshirë dy trajnerë na radhët e gjyqtarëve.

Ekspertet e përfshira në hartimin dhe realizimin e trajnimit ishin Edona Ahmetaj, Ina Xhepa, Fjolla Hoxha dhe Marije Vuksani.

Është duke vazhduar mbështetja për hartimin e Koncept Dokumentit për realizimin e të Drejtave Civile në Kosovë, përfshirë të drejtën për gjykim të drejtë brenda një kohe të arsyeshme dhe mjete juridike efektive, të ofruara nga EUKOJUST. Ekspertja e EUKOJUST-it për Qasje në Drejtësi, Alina Matache, në bashkëpunim me Ministrinë e Drejtësisë, Departamenti i Integrimeve Evropiane, organizuan një punëtori dyditore me disa palë të interesuara, përfshirë gjyqtarë, ekspertë ligjorë, nëpunës civilë dhe përfaqësues të Avokatit të Popullit.

Fokusi i seminarit ishte diskutimi i draftit të parë të Koncept Dokumentit, të përgatitur nga znj. Bardha Maxhuni dhe z. Avni Puka. Koncept Dokumenti, një aktivitet i paraparë me Strategjinë e Kosovës për Sundimin e Ligjit, parashtronte sfidat kryesore në realizimin e të drejtave civile në Kosovë. Edhe pse këto të drejta janë të garantuara me Kushtetutë dhe legjislacionin kombëtar, Kosova ende vuan nga mungesa e mjeteve juridike efektive në çështjet penale, civile dhe administrative. U diskutuan dhe iu prezantuan Grupit të Punës disa opsione se si të kapërcehet kjo sfidë. Për më tepër, Eksperti i Kornizës Legjislative të EUKOJUST, Idlir Peci bëri një prezantim mbi praktikat më të mira ndërkombëtare lidhur me këtë çështje. 

Koncept Dokumenti do të integrojë komentet e anëtarëve të Grupit të Punës dhe do të jetë i hapur për konsultim publik në kohën e duhur.

Në bashkëpunim me Zyrën Ligjore të Kryeministrit, EUKOJUST organizoi të martën, më 13 shtator 2022, një punëtori për Analizën Kushtetuese për “Pastrimin e legjislacionit”.

“Pastrimi i legjislacionit” nënkupton heqjen e çdo paqartësie ekzistuese apo të vazhdueshme në lidhje me ligjin në fuqi në Kosovë.

Ndryshimet relativisht të shpeshta dhe drastike të autoriteteve gjatë dekadave të fundit në Kosovë kanë rezultuar në lloje të ndryshme të legjislacionit në fuqi, duke krijuar huti dhe zbatim jokoherent të ligjeve nga gjykatat dhe institucionet e tjera publike.

Rezultati përfundimtar i këtij aktiviteti është analiza gjithëpërfshirëse kushtetuese e legjislacionit në fuqi në pajtim me kushtetutën e Kosovës dhe Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 1999/24. Drafti i parë i analizës u diskutua sot me akterët përkatës. Të gjitha të dhënat e paraqitura sot do të pasqyrohen në versionin përfundimtar të draftit. Takimi shërbeu edhe si një ngjarje sensibilizuese ku çështjet e identifikuara në raport do të diskutohen me akterët përkatës siç janë gjyqtarët, këshilltarët juridikë nga Kuvendi i Kosovës dhe Gjykata Kushtetuese dhe zyrtarët ligjorë nga ZLZKM-ja dhe nga Ministria e Drejtësisë.

Duhet të theksohet se përkundër ndryshimit thelbësor që u krijua me miratimin dhe hyrjen në fuqi të Kushtetutës së Republikës së Kosovës në qershor të vitit 2008 dhe dispozitave të saj ligjbërëse  – duke përfshirë vazhdimësinë e marrëveshjeve ndërkombëtare dhe legjislacionit në fuqi – megjithatë nuk ka pasur ndonjë akt juridik të mëvonshëm që do të shfuqizonte ose zëvendësonte formalisht Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 1999/24 për Ligjin në Fuqi në Kosovë.

Pas miratimit të Kushtetutës së Kosovës në vitin 2008, u vendos një rend krejtësisht i ri, duke përfshirë llojet e burimeve dhe hierarkinë e normave. Ndër të tjera, Kushtetuta përmban një dispozitë kalimtare, që parashikon vazhdimin e zbatimit të legjislacionit që ishte i zbatueshëm në datën e hyrjes në fuqi të Kushtetutës për aq sa ky legjislacion është në përputhje me Kushtetutën “derisa të mos shfuqizohet, zëvendësohet ose amendamentohet”.

Sido që të jetë, edhe pse Kushtetuta nuk parasheh më shpalljen e Rregulloreve të UNMIK-ut si të tilla, ajo padyshim që nuk i shfuqizon ato automatikisht ose nuk e zhvlerëson vazhdimësinë e tyre, të paktën jo derisa të shfuqizohen, zëvendësohen ose ndryshohen me akte të njohura në Kushtetutë.

Ekspertët e EUKOJUST-it i morën komentet, sugjerimet dhe propozimet për adresimin e çështjeve të diskutuara gjatë punëtorisë dhe do t’i pasqyrojnë ato në Analizën përfundimtare Kushtetuese për Ligjin në fuqi në Kosovë, e cila do të ndahet me të gjithë akterët përkatës.

Si pjesë e aktiviteteve për fuqizimin e qasjes në drejtësi për grupet e cenueshme, të mërkurën me 31 gusht 2022, është mbajtur një tryezë mbi normat dhe standardet e mbështetjes së viktimave nga shtetet anëtarë të BE-së, nën organizmin e EUKOJUST dhe ekspertes për qasje në drejtësi Alina Matache së bashku me 11 mbrojtës të viktimave.

Në këtë tryezë u prezantua një analizë krahasuese e mbështetjes së viktimave nga shtetet anëtarë të BE-së nga ekspertja e EUKOJUST-it Sandra Buzlieva për forcimin e Zyrës për Mbrojtje dhe Ndihmë Viktimave (ZMNV).

Analiza është fokusuar në standardet minimale mbi për të drejtat, mbështetjen dhe mbrojtjen e viktimave të krimit dhe mbështetjen dhe ndihmën juridike në dispozicion nga shteti dhe organizatat joqeveritare (OJQ). Janë dhënë shembuj nga disa vende anëtare të BE-së si Suedia, Finlanda, Franca, Italia, Kroacia dhe Sllovakia.

Kjo ngjarje u ndoq gjithashtu edhe nga organizata Victims Support Europe (VSE), një rrjet ombrellë prej 40 organizatave që u ofrojnë ndihmë më shumë se dy milion njerëzve të prekur nga krimi çdo vit në 26 shtete të Evropës.

Zëvendës drejtoresha Aleksandra Ivankovic prezantoi aktivitetet e VSE dhe rastet  më të mira të studimit në përcaktimin e kornizën nacionale për shërbimet  rreth mbështetjes së viktimave.

Mbrojtësit e viktimave ndanë shqetësimet e tyre lidhur me ofrimin e shërbimeve për viktimat në Kosovë dhe diskutuan lidhur me mënyrën e përmirësimit dhe fuqizimit të sistemit kombëtar në ofrimin e shërbimeve të përmirësuara dhe të përshtatura në bazë të nevojave të viktimave dhe në pajtim me standardet e BE-së.